Jak dobrze zabezpieczyć starą instalację w mieszkaniu?

W Polsce stare dwuprzewodowe instalacje są nadal bardzo powszechne. Co więcej, niektórzy mają jeszcze u siebie instalacje aluminiowe, które nie są absolutnie przystosowane do odbiorników stosowanych powszechnie w dzisiejszych czasach jak np. komputery, czajniki elektryczne, piecyki elektryczne. Instalacje aluminiowe były wykonane jako dwuprzewodowe (lub czteroprzewodowe), podobnie jak późniejsze instalacje miedziane (również starego typu). Stare instalacje charakteryzują się 2 przewodami – fazowym oraz „zerowym”. Pojęcie przewodu „zerowego” jest pojęciem stosowanym w starych instalacjach i przepisach (na rysunkach oznaczane jako „0”) zanim wprowadzono do przepisów nowe instalacje z wydzielonym przewodem N (neutralny) i PE (ochronny) lub z przewodem PEN (ochronno-neutralny). Wtedy także zaczęto stosować wyłączniki różnicowoprądowe, które stanowią ochronę uzupełniającą i są bardzo dobrym środkiem chroniącym ludzi przed porażeniem. Czy przewód zerowy może być nazwany przewodem PEN? Tak, pod warunkiem że spełnia wymagania przewodu PEN opisane w aktualnej normie. W przeciwnym razie jest to po prostu przewód zerowy. Jeśli stara instalacja nie odpowiada nowym przepisom, należy ją opisywać wg starego nazewnictwa. Stare, nieprzepisowe instalacje powinny zostać wymienione na nowe. Jednak w praktyce wiele instalacji mieszkaniowych w starych budynkach nadal pozostaje niezmieniona. Pojawia się więc kilka pytań, w przypadku kiedy remont instalacji dla użytkownika nie jest możliwy:

• Co zrobić w przypadku gdy mamy w mieszkaniu instalację dwuprzewodową i chcemy wymienić gniazdo (najlepiej na nowe z zaciskiem – „bolcem” – ochronnym)?
• Co jeśli wprowadzamy się do wyremontowanego mieszkania, w którym instalacja pozostała stara, a gniazda wymieniono na nowe (z zaciskiem ochronnym)?
• Jak zabezpieczyć starą instalację w łazience lub kuchni bez wymiany przewodów?

Z takimi problemami obecnie może się spotkać każdy elektryk w swoim mieszkaniu lub w mieszkaniu klienta. Drugi z wymienionych problemów pojawił się w moim przypadku – wprowadziłem się do mieszkania remontowanego zaledwie rok wcześniej (nie ma mowy aktualnie o kolejnym remoncie), a instalacja nie była w całości wymieniona na nową. Wymienione zostały wszystkie gniazda, część przewodów i zostały zamontowane zabezpieczenia nadprądowe typu „S”. Brakowało też wyłącznika różnicowoprądowego.

Każdą instalację zabezpieczamy w najlepszy sposób na jaki pozwalają nam okoliczności związane z bezpieczeństwem a także ekonomiczne i estetyczne. Każda stara instalacja powinna zostać wymieniona na nową wraz z odpowiednimi zabezpieczeniami, zgodną z najnowszymi normami obowiązującymi w Polsce. Wtedy instalacja będzie maksymalnie bezpieczna. Niestety, z różnych przyczyn nie możemy wymienić instalacji od razu i taką instalację musimy zabezpieczyć do czasu jej wymiany na nową.

GNIAZDA Z BOLCEM

Jeżeli gniazdo posiada zacisk ochronny to musi być on podłączony. Zacisk ten potocznie nazywany jest „bolcem”.W starych normach stosowano określenie „zerowania” jako zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach z dostępnymi elementami przewodzącymi. Aktualnie terminu „zerowanie” się nie stosuje, a jego miejsce zajął termin ochrony przeciwporażeniowej przez samoczynne wyłączenie zasilania. Tak więc, musimy podłączyć zacisk ochronny w gniazdkach. W instalacjach trójprzewodowych „bolec” podłącza się do przewodu ochronnego, zielonożółtego. W starych instalacjach wykonuje się mostek pomiędzy zaciskiem ochronnym a zaciskiem N, przy czym przewód „zerowy” podłącza się do zacisku ochronnego, nigdy odwrotnie. Wynika to z zasady „najpierw chronimy, potem zasilamy” – w przypadku upalenia się mostka lub styku, ochrona jest zachowana, a urządzenie nie ma zasilania (od razu otrzymujemy informację o awarii). Które gniazda muszą mieć podłączony bolec? Wszystkie które go posiadają. A czy każde gniazdo musi mieć bolec ochronny? Nie każde – gniazda z bolcem należy koniecznie stosować w łazience, w kuchni i do urządzeń posiadających wtyczkę z zaciskiem ochronnym.

ROZDZIELNIA I ZABEZPIECZENIA

Zabezpieczenia najlepiej wymienić na zabezpieczenia nadprądowe typu „S”. Istotnym powodem wymiany zabezpieczeń na nowe jest większe bezpieczeństwo ich użytkowania przez osoby niewykwalifikowane, a także co się często zdarza – wypalone styki w gniazdach bezpieczników. Przy wymianie rozdzielni z zabezpieczeniami musimy pamiętać, aby przewody PE, N łączyć poprzez listwy zaciskowe a nie skręcać. Skręcone przewody przegrzewają się i po dłuższym czasie eksploatacji instalacji mogą być przyczyną zaników napięcia i awarii urządzeń. Pojawia się pytanie czy zastosować wyłącznik różnicowoprądowy? To zależy od wielu czynników. Może się jednak zdarzyć, że niektóre przewody w instalacji są wymienione na nowe trzyżyłowe lub jest możliwość ich wymiany. Wtedy te obwody należy zabezpieczyć przez wyłącznik różnicowoprądowy.

A jak dobrać zabezpieczenia? Dobieramy je ze względu na obciążalność przewodów i ze względu na odbiorniki. Jeżeli przewody do gniazd są o przekroju 2,5mm² to możemy je zabezpieczyć wyłącznikiem B16. Oświetlenie wystarczy zazwyczaj zabezpieczyć wyłącznikiem B10.

PUSZKI

W starych instalacjach stosowano powszechnie rozgałęźne puszki podtynkowe do połączenia przewodów. Jeśli jest taka możliwość, należy je wszystkie przejrzeć i ewentualnie wymienić złączki. Złączki te także mogą się grzać i po pewnym czasie eksploatacji może to być przyczyną awarii urządzeń.

Te wszystkie zabiegi prowadzą do poprawienia bezpieczeństwa osób użytkujących instalację elektryczną, jednak należy pamiętać, że starą instalację trzeba wymienić i zabezpieczyć zgodnie z najnowszymi przepisami, w możliwie najbliższym czasie.

mgr inż. Maciej Dolata

Absolwent Politechniki Poznańskiej (2010). Od początku kariery zawodowej związany z branżą elektryczną i fotowoltaiką. Jeden z pierwszych inżynierów w Polsce pracujących w branży fotowoltaicznej. Posiada Uprawnienia Budowlane do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń w specjalności instalacyjnej elektrycznej oraz uprawnienia UDT w zakresie instalacji PV. Jest współzałożycielem firmy wykonawczej „Dolata Electric”, działającej w branży elektrycznej. Na co dzień pełni funkcje Kierownika Robót Elektrycznych oraz Inspektora Nadzoru Inwestorskiego w branży elektrycznej.