Co oznacza klasa ochronności i stopień IP?

Urządzenia elektryczne posiadają oznaczenia dotyczące ich klasy ochronności oraz stopnia ochrony zapewnianej przez obudowę IP. Jest to ważne oznaczenie, ponieważ informuje jakie środki ochrony przeciwporażeniowej należy zastosować oraz jaki poziom ochrony urządzenia zapewnia obudowa urządzenia, a więc w jakich warunkach środowiskowych urządzenie może pracować.

Klasa ochronności

Klasa ochronności określa środki jakie należy zastosowań w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej. Nie określa ona stopnia bezpieczeństwa urządzeń. Klasyfikacja urządzeń ze względu na ochronę przeciwporażeniową jest podana w normie PN-EN 61140:2005. Wyróżnia się cztery klasy ochronności urządzeń elektrycznych: 0, I, II, III. Klasy ochronności są oznaczane symbolami, z wyjątkiem klasy ochronności 0, która nie jest oznaczana żadnym symbolem. A więc jeśli na urządzeniu nie znajduje się żaden symbol charakterystyczny dla oznaczenia klasy ochronności, należy przyjąć klasę ochronności 0. Pozostałe symbole przedstawione są na rysunku.

Symbole klasy ochronności urządzeń elektrycznych

Urządzenia klasy ochronności 0 – ochrona przed dotykiem bezpośrednim poprzez zastosowanie izolacji podstawowej i brak wymagań dla ochrony dodatkowej (przy uszkodzeniu). Mogą to być urządzenia pracujące w instalacjach, dla których jako ochronę przy uszkodzeniu zastosowano izolowanie stanowiska lub separację elektryczną obejmującą tylko jedno urządzenie. Urządzenia te nie posiadają zacisku ochronnego i w Polsce są dopuszczane w miejscach, w których nie istnieje jednoczesny kontakt człowieka z urządzeniem i potencjałem ziemi. Są to na przykład niektóre oprawy oświetleniowe.

Urządzenia klasy ochronności I – ochrona podstawowa przed dotykiem bezpośrednim jest realizowana przez zastosowanie izolacji podstawowej. Urządzenia te posiadają zacisk do połączenia z przewodem ochronnym. Połączenie z przewodem ochronnym służy jako ochrona dodatkowa, przy uszkodzeniu, polegająca na samoczynnym szybkim wyłączeniu zasilania. Zacisk połączenia ochronnego jest oznaczany odpowiednim symbolem (nr 5019 wg IEC 60417-2) lub literami PE. Są to urządzenia takie jak silniki, pralki, kuchenki, zmywarki, lampy, falowniki i inne posiadające zacisk łączący z przewodem PE.

Urządzenia klasy ochronności II – są to urządzenia, w których ochrona podstawowa została zrealizowana przez izolację podstawową, a ochrona przy uszkodzeniu przez izolację dodatkową. Również może być zastosowana izolacja wzmocniona zapewniająca ochronę podstawową i ochronę przy uszkodzeniu. Mogą to być różne urządzenia ręczne takie jak elektronarzędzia, młynki do kawy a także przedłużacze ogrodowe.

Urządzenia klasy ochronności III – urządzenia, których napięcie znamionowe jest ograniczone do napięcia bardzo niskiego, czyli 50V prądu przemiennego i 120V nietętniącego prądu stałego. Są one wyposażone w ochronę podstawową. Urządzenia takie podłącza się tylko do sieci SELV lub PELV. Takie urządzenia to lampy montowane w łazienkach, w basenach, zabawki, niektóre narzędzia ręczne.

Stopień ochrony zapewniany przez obudowę – IP

Stopień ochrony zapewniany przez obudowę, oznaczany symbolem IP oraz cyframi i literami następującymi po nim, informuje o tym jaką ochronę dla urządzenia oraz dla ludzi zapewnia obudowa urządzenia. W zależności od stopnia ochrony IP urządzenie może pracować w różnych warunkach środowiskowych. Obudowa musi być wykonana w taki sposób, aby przypisany jej stopień ochrony był niezmienny w całym czasie eksploatacji. Stopnie ochrony zostały sklasyfikowane w normie PN-EN 60529:2003. Oznaczenie wygląda następująco:

IP X1X2 Y1Y2

X1 – pierwsza cyfra charakterystyczna oznaczająca ochronę ludzi przed dostępem do części będących pod napięciem lub ruchomych oraz ochronę przed przedostawaniem się do wnętrza urządzenia ciał stałych.

X2 – druga cyfra charakterystyczna oznaczająca ochronę przed przedostawaniem się do urządzenia wody.

Y1 – litera dodatkowa zawierająca dodatkowe informacje na temat zakresu ochrony przed dostępem do części niebezpiecznych (nie jest obowiązkowa, nie występuje zawsze).

Y2 – litera uzupełniająca zawierająca dodatkowe informacje na temat rodzaju urządzenia i jego odporności na różne warunki pogodowe (nie jest obowiązkowa, nie występuje zawsze).

Pierwsza cyfra charakterystyczna X1:

• 0 – brak ochrony,
• 1 – ochrona przed przypadkowym dotknięciem wierzchem dłoni oraz przed przedostawaniem się do wnętrza obcych ciał stałych o średnicy ≥50mm,
• 2 – ochrona przed dotknięciem palcem oraz przed przedostawaniem się do wnętrza obcych ciał stałych o średnicy ≥12,5mm,
• 3 – ochrona przed dotknięciem narzędziem oraz przed przedostawaniem się do wnętrza obcych ciał stałych o średnicy ≥2,5mm,
• 4 – ochrona przed dotknięciem drutem oraz przed przedostawaniem się do wnętrza obcych ciał stałych o średnicy ≥1mm,
• 5 – ochrona przed dotknięciem drutem oraz ograniczona ochrona przed pyłem,
• 6 – ochrona przed dotknięciem drutem oraz obudowa pyłoszczelna.

Druga cyfra charakterystyczna (X2):

• 0 – brak ochrony,
• 1 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy kroplach opadających pionowo,
• 2 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy kroplach opadających pionowo na urządzenie odchylone o 15° od położenia pionowego,
• 3 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy natryskiwaniu wodą pod kątem 60° od pionu,
• 4 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy rozbryzgiwaniu wody na obudowę z dowolnego kierunku,
• 5 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy oblewaniu strumieniem wody z dowolnego kierunku,
• 6 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy oblewaniu silną strugą wody,
• 7 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy krótkotrwałym zanurzeniu urządzenia w wodzie o określonym ciśnieniu,
• 8 – ochrona przed przedostawaniem się wody przy długotrwałym zanurzeniu urządzenia w wodzie.

Litera dodatkowa (Y1):

• A – ochrona przed dostępem wierzchem dłoni, muszą być zastosowane odpowiednie odstępy do części niebezpiecznych przy wciskaniu próbnika dostępu w postaci kuli o średnicy 50mm do każdego otworu w obudowie,
• B – ochrona przed dostępem palcem, muszą być zastosowane odpowiednie odstępy do części niebezpiecznych przy wciskaniu próbnika dostępu w postaci palca probierczego o średnicy 12,5mm i długości 80mm do każdego otworu w obudowie,
• C – ochrona przed dostępem narzędziem, muszą być zastosowane odpowiednie odstępy do części niebezpiecznych przy wciskaniu próbnika dostępu w postaci pręta o średnicy 2,5mm i długości 100mm do każdego otworu w obudowie,
• D – ochrona przed dostępem drutem, muszą być zastosowane odpowiednie odstępy do części niebezpiecznych przy wciskaniu próbnika dostępu w postaci drutu o średnicy 1mm i długości 100 mm do każdego otworu w obudowie.

Litera uzupełniająca (Y2):

• H – aparat wysokiego napięcia,
• M – ochrona przed wnikaniem wody, gdy części ruchome urządzenia są w ruchu,
• S – ochrona przed wnikaniem wody, gdy części ruchome urządzenia są nieruchome,
• W – urządzenie nadaje się do stosowania w określonych warunkach pogodowych dopiero po zastosowaniu dodatkowych środków ochrony lub zabiegów.